“Covid-19”-ийн эсрэг вакцин хийлгэхээс өмнө болон дараа анхаарах зүйлс
Монгол улсад "Covid-19"-ийн эсрэг дархлаажуулалтын аян хэрэгжиж эхлээд байгаатай холбогдуулан бид вакцины талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг уншигчдадаа хүргэж байна. Одоогийн байдлаар Монгол улсад дараах вакцинууд хийгдэж байна:
- Энэтхэг улсад үйлдвэрлэсэн Оксфордын их сургууль болон Астразенека эмийн үйлдвэрлэгч компанийн "AZD1222" (Астразенека) вакцин. (Хоёр тун хоорондын зай 56 хоног)
БНХАУ-ын үйлдвэрлэгч Синофарм компанийн "SARS-CoV-2" (Vero Cell) вакцин. (Хоёр тун хоорондын зай 28 хоног) ОХУ-ын Гамалеягийн нэрэмжит судалгааны институтийн бүтээсэн "Спутник V" вакцин. (Хоёр тун хоорондын зай 21 хоног)
Вакцины ашиг тус
"Covid-19"-ийн эсрэг вакциныг хийлгэснээр хүний бие SARS-Cov-2 вирусийг дарангуйлах чадвартай дархлаатай болно гэсэн үг юм. Ингэснээр тус вирусээр өвчлөх магадлал буурч, өөрийгөө болон эргэн тойрны хүмүүсээ эрсдэлээс хамгаалах магадлал ихэснэ. Түүнчлэн халдвар авах эрсдэл өндөр бүлэгт хамаарагдаж байгаа эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсад, ахмад болон өндөр настангууд, мөн бусад эрүүл мэндийн асуудалтай хүмүүсийн хувьд энэхүү вакцин нь тэднийг учирч болох эрсдлээс хамгаалах чухал хэрэгсэл болж байгаа юм.
АНУ-ын Өвчлөлийг хянах, урьдчилан сэргийлэх төв (Centers for Disease Control and Prevention, цаашид- "CDC") "Коронавирусээс сэргийлэх, цар тахлыг зогсоох хамгийн тохиромжтой бөгөөд найдвартай арга хэрэгсэл бол вакцин" хэмээн мэдэгджээ.
"Covid-19"-ийн эсрэг вакцин хийлгүүлэхээс өмнө юуг мэдэх хэрэгтэй вэ?
Жонс Хопкинс эрүүл мэндийн төвийн аюулгүй байдал хариуцсан анагаах ухааны доктор, халдварт өвчин судлалын мэргэжилтэн Амеш А. Адаля вакцин хийлгэхээс өмнө мөрдвөл зохих зүйлүүдийг дурджээ. Үүнд:
- Сэтгэл санааны хувьд аль болох тайван байх.
- Өдөр тутамд баримталдаг тогтсон дэглэмээсээ гажихгүй байх.
- Вакцин хийлгүүлэхийн өмнө шарталтын үеийн зовиургүй байх. "Учир нь шарталтын зовиур дээр вакцины дараах сөрөг шинж тэмдгүүд нэмэгдвэл илүү их хүндрэл дагуулна" гэжээ.
- Мөн "Дархлаажуулалтын дараа илэрч болох сөрөг шинж тэмдгээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд өвчин намдаах эм (парацетамол, ибупрофен) хэрэглэхгүй байх" хэмээн CDC төвөөс мэдэгджээ.
Вакцин тарих үйл явц хэрхэн явагддаг вэ?
Вакцин хийлгэхээр эмнэлэгт очихдоо маскаа зүүж, хүн хоорондын зайгаа барин дор хаяж 1.5 метрийн зайтай зогсоно. Вакцин хийлгэхээс өмнө асуумж бөглөж, таныг халуурч байгаа эсэхийг шалгаж, мөн эрүүл мэндтэй холбоотой бусад асуумжыг ярилцсаны эцэст вакциныг хийнэ. "Covid-19"-ийн эсрэг дархлаажуулалтын үйл явц ердийн ханиад томууны вакцин хийхтэй төстэй явагддаг. Вакцин тариулахад ѳвдѳх зовиур байхгүй ба тариаг гарын булчинд хийсний дараа 15 минутын турш хяналтын ѳрѳѳнд сөрөг шинж тэмдэг илрэх эсэхийг хянадаг байна.
Вакцин тариулсны дараах үе шат
Дархлаажуулалтад хамрагдсаны дараа нийтлэг илэрдэг шинж тэмдгүүдтэй танилцъя. Үүнд:
тариулсан хэсэгт өвчин орох зүү хатгасан газарт хавдах, улайх халуурах ядрах толгой өвдөх бие зарайх гэх мэт сөрөг нөлөөнүүд ажиглагдсан байна.
Эдгээр шинж тэмдгүүд илэрсэн тохиолдолд дараах арга хэмжээг авахыг CDC төвөөс зөвлөжээ:
Хэрэв таны гар хөндүүрлэж, тариулсан газарт хавдсан бол цэвэрхэн алчуурыг хүйтэн усанд чийглэн өвчтэй газартаа тавьж гараа хөдөлгөн дасгал хийх; Хэрэв та халуурсан бол их хэмжээний шингэн ууж, хэт их зузаан хувцас өмсөхгүй байх; Бусад дурдсан шинж тэмдгүүд илэрсэн тохиолдолд эмчтэйгээ зөвлөлдөж өвчин намдаах эм уух эсэхээ шийдэх
Эдгээр сөрөг нөлөөнүүд 2-3 хоногийн дараа гэхэд арилдаг байна.
СDC төвийн мэргэжилтнүүд ямар тохиолдолд эмчид хандах хэрэгтэйг тодорхойлсон нь: гарт орсон хөндүүр, тариулсан газрын хавдалт, улайлт зэрэг нь 24 цагийн дараа арилахгүй бол; бусад сөрөг шинж тэмдгүүд 2-3 хоног өнгөрсөн ч үргэлжилсээр байх тохиолдолд эмчид хандахыг зөвлөжээ.
Tаны биед коронавирусийн дархлаа хэзээ бүрэн тогтох вэ?
"Covid-19"-ийн эсрэг ихэнх вакциныг нийт хоёр тунгаар тарьдаг байна. Одоогоор хийгдэж байгаа вакцинуудын дунджаас авч үзвэл хоёр дах тунг хийлгэснээс хоёр долоо хоногийн дараа дархлаа тогтсонд тооцох юм. Гэвч одоогийн байдлаар хэрэглээнд нэвтэрсэн байгаа вакцинууд 100% төгс гэж батлагдаагүй учир хоёр дах тунг хийлгэсэн ч халдвар хамгаалалтын дэглэмээ сайтар сахин маскаа зүүж, хүн хоорондын зайг баримтлах ёстой.
Мөн судалгааны гол сэдвүүдийн нэг болоод байгаа асуудал нь анхны тунг хийлгэсний дараа сөрөг шинж тэмдэг илэрч байгаа тохиолдолд хоёр дах тунг хийлгэж болох эсэхэд оршиж байгаа юм. Энэхүү сэдвийн хүрээнд CDC төв «Эмчийн хориглосноос бусад тохиолдолд хийлгэхийг зөвлөж байна» гэжээ.
Вакцинаас үүсэх дархлаа удаан үргэлжлэх үү?
"Covid-19"-ийн эсрэг вакцин иргэдэд нэвтрээд удаагүй байгаа тул дархлааны үргэлжлэх хугацааг тодорхой хэлэх боломжгүй байгаа юм. Энэхүү асуудлыг чиглэсэн судалгаанууд үргэлжлэн хийгдсээр байна. Одоогийн байдлаар цугларсан нийт мэдээллийг дүгнэвэл халдвар аваад эдгэрсэн хүмүүсийн дийлэнхэд нь дахин халдвар авахаас сэргийлэх дархлаа тодорхой хугацаанд тогтдог гэнэ. Гэхдээ тэрхүү дархлааны үргэлжлэх хугацаа болон вирусээс хамгаалах чадамжийг мөн л тодорхой хэлэх боломжгүй байна.
Вакцин хийлгэснээр юу өөрчлөгдөх вэ?
- Вакцинд бүтэн хамрагдсан иргэдтэй дотор орчинд маскгүйгээр цугларах боломжтой болно;
Халдвар авах өндөр эрсдэлтэй бүлэгт хамаарах хүнтэй хамт байхаас бусад тохиолдолд вакцинд хамрагдаагүй айл өрхтэй дотор орчинд маскгүйгээр цугларах. Жишээ нь, хамаатнуудтайгаа хамт байх; "Covid-19"-ийн халдвар авсан хүнтэй хамт байсан тохиолдолд, танд шинж тэмдэг илрээгүй бол заавал шинжилгээ өгөх шаардлагагүй болно.
* Гэхдээ хэрэв та олуулаа амьдардаг (хорих анги, засан хүмүүжүүлэх газар г.м), мөн халдвар авсан хүнтэй нэг дор байдаг тохиолдолд шинж тэмдэг илрээгүй ч 14 хоногийн турш өөрийгөө бусдаас тусгаарлаж, шинжилгээ өгөх ёстой.
Вакцин хийлгэснээр юу өөрчлөгдөхгүй вэ?
- Өөрийгөө болон бусдыг хамгаалахын тулд маск зүүх, хүн хоорондын зайг барих, агаар сэлгэлт муу газар очихгүй байх зэрэг алхмуудыг үргэлжлүүлэн сахисаар байх шаардлагатай;
Дунд хэмжээний болон томоохон цугларалтад оролцохгүй байх; Олон улсын нислэгээр зорчихоос зайлсхийх. Зайлшгүй шаардлага гарсан тохиолдолд мэргэжлийн байгууллагын зөвлөгөөг дагах; Биед илэрч буй шинж тэмдгийг ажиглахаа зогсоохгүй байх. Хэрвээ "Covid-19"-ийн шинж тэмдэг илэрвэл шинжилгээ өгөх; Ажлын байрны халдвар хамгааллын журмыг биелүүлэн сахисаар байх.
